* آتش در باور های ایران باستان *
آتش از دیرباز مورد پذیرش ایرانیان باستان و هندوها بودهاست. هندوها آتش مقدس
را آگنی میگفتند و برای آن قربانیانی تقدیم میداشتند. در ایران
پیشاز زرتشت افسانههایی دربارهٔ آتش وجود داشت که برخی از آنها در زامیاد
یشت منعکس شدهاست. بنابراین یشت ستیزی میان آتر ♦( ایزد نگاهبان آتش )♦ و
اژی دهاکه صورت میگیردو نیز جایی آمده که آتر دیوی که بدنبال بازداشتن باران
است را با آتش صاعقه شکست میدهد.
در میان هند و ایرانیان باستان آتش نمادی از نوعی ذات مینوی بوده که مانند
رشتهای آسمان و فضا و زمین را بهم متصل میکرده است. این نماد در
آسمان بصورت خورشید در فضا بصورت تندر و در زمین از سایش دوچوب خشک
ایجاد میشدهاست.
اهمیت آتش در عقاید مردم ایران در دوران باستان در برخی آثار بدست آمده نیز
بچشم میخورد. در یک سنگ نگاره کهن موسوم به دکان داوود که بنظر میرسد
به دورهٔ مادها مربوط شود، یک ایرانی برابر آتش دیده میشود. شاهان
هخامنشی نیز در برخی نگارهها در حال احترام برابر آتش ترسیم شدهاند. در زمان
ساسانیان نیز آتشدان بر روی بیشتر سکههای آنان نقش میبسته.
آتش وهرام در سکه یزکرد ساسانی +>
* جشن آذرگان *
جشن آذرگان از مراسم آیینی مزدیسناست که جشن احترام به آتش خوانده
میشود. در روز نهم ماه نهم یعنی آذر رخ میدهد.
به گزارش ابوریحان مردم در این روز به زیارت آتشکدهها میرفتند. این جشن
مربوط به آتش هنوز برگزار میشود.
* آتش در دین زرتشتی *
آتش در مزدیسنا از بهترین دادههای اهورامزدا است و میانجی میان خالق و مخلوق
محسوب میشود. نیایشهای مردم گاهی آمده که توسط آتش به بارگاه
اهورامزدا میرسد. ♦( یسنا ۳۶.فقره۱، فروردین یشت۸۸ )♦ در یسنا آتش بارها
بمثابه پسر اهورامزدا خوانده شدهاست.
دین زرتشت قوانینی را برای آتش منظور کردهاست. دمیدن بر آتش و آلوده ساختن
آن شایسته نیست و حتی آذربان برابر آتش باید نقاب مخصوصی بر جلوی دهان و
بینی خود میگذاشته که آنرا پدام میگفتند. در اوستا بخش زامیادیشت نیز دربارهٔ
آتش و ایزدی که نماد مینوی آن است، سخن بمیان رفتهاست. در دورههای
اسلامی زرتشتیان را گاهی آتش پرست نیز خواندهاند. استرابون در
رساله جغرافیا در مورد اعتقادات مذهبی مردم ایران چنین مینویسد: ♦{ مغان
پاسدار پاسدار آتشی هستند که هرگز خاموش نمیشود و روزها در آتشکده
برابرآتش نیایش میکنند }♦